| |
Fenologia (pochodzi od słowa fenomen =zjawisko) - nauka badająca związki pomiędzy zmianami warunków klimatycznych i pór roku a terminami zachodzenia periodycznych zjawisk w rozwoju roślin (fitofenologia) i zwierząt (zoofenologia), zachodzących w danej porze roku, takich jak kiełkowanie, kwitnienie, owocowanie, zrzucanie liści u roślin, zapadanie w sen zimowy, odloty ptaków do cieplejszych regionów, wystąpienie dwóch pokoleń u niektórych owadów.
Fenologiczne pory roku są wyznaczane przez rozwój liści, kwitnienie, rozsiewanie nasion, zrzucanie liści i inne fazy rozwoju (zwane fazami fenologicznymi) określonych gatunków roślin. Te wybrane gatunki roślin określa się mianem roślin wskaźnikowych (diagnostycznych) dla fenologicznych pór roku. W zależności od warunków pogodowych w różnych latach, fenologiczne pory roku rozpoczynają się i kończą w różnych datach. Ich czas trwania także się różni z roku za rok. Data kalendarzowa dla początku fenologicznej pory roku inny też będzie w zależności od położenia geograficznego i wysokości nad poziomem morza.
Przedwiośnie, zaranie wiosny (1 III – 10 IV)
Jest to po zimie początek tajenia śniegu i wegetacji. Pierwsza zakwita leszczyna , łatwo są zauważalne jej długie męskie kwiatostany, intensywnie żółto pylące w czasie suchej i ciepłej pogody. Pyli także olsza czarna. Z roślin bliższych temu co potocznie nazywamy kwiatami i których odmiany ogrodowe są częste w naszym otoczeniu, na przedwiośniu kwitną: śnieżyczka przebiśnieg , krokus spiski, zawilec gajowy , przylaszczka pospolita . Szczególnie efektownie wyglądają bezlistne pędy wawrzynka wilczełyko pokryte różowymi kwiatami, często w otoczeniu jeszcze leżacego śniegu. W tym samym okresie na bezlistnych gałązkach wierzby iwy( Salix caprea) ukazują się srebrzyste kotki. Kwitnie podbiał, a na wilgotnych łąkach kwitnie o tej porze kaczeniec .
Prace w ogrodzie: spulchniamy i nawozimy glebę, usuwamy przemrożone części roślin.
Pierwiośnie, wczesna wiosna (10 IV- 20 V)
Wyznacza je kwitnienie pierwiosnka lekarskiego. W ogrodach pojawiają się kwiaty porzeczki czerwonej i zakwitają tradycyjne drzewa owocowe jak jabłoń , grusza , czereśnia i wiśnia. W lasach kwitnie czeremcha zwyczajna, borówka czarna i poziomka , rozwijają się liście buka , dębu szypułkowego brzozy brodawkowatej, klonu zwyczajnego. Z drzew szpilkowych zakwita modrzew. Na zieleniejących się gałązkach modrzewi rozwijają się kwiaty męskie o czerwono-złotej lub żółtej barwie oraz czerwonawe żeńskie.
Prace w ogrodzie: siejemy gatunki jednoroczne, usuwamy zimowe okrycie, rozmnażamy krzewy przez odkłady.
Wiosna, pełnia wiosny (20 V-10 VI)
Jest to już okres prawdziwej eksplozji wegetacji. Z każdym dniem widać zmianę. W naszym miejskim otoczeniu kwitnie wtedy kasztanowiec, bez lilak , narcyz trąbkowy . W lasach kwitnie jarzębina i głóg. Na polach uprawnych kłosi się żyto ozime a z ładniejszych kwiatów, choć chwastów, chaber bławatek . Na wilgotnych pastwiskach i łąkach żółto kwitnie pospolity jaskier ostry , jaskier płomiennik o niewielkich pięciopłatkowych kwiatkach z wieloma pręcikami i jaskier jadowity o dłoniastych liściach. W lasach zakwita biało gwiazdnica gajowa oraz przytulia wonna. W ogrodach pojawiają się żonkile, narcyz trąbkowy.
Prace w ogrodzie: ukorzeniamy sadzonki zielne, zwalczamy przędziorki na świerkach, kosimy trawniki.
Wczesne lato (10 VI-30 VI)
Jest to okres przejściowy pomiędzy wiosną a pełnią lata. Piękna pora roku z soczystą nową zielenią liści. W czerwcu w ogrodach i parkach aż kipi od kwiecia. Kwitną byliny kosaćce, lilie białe, piwonie, ostróżki, silnie pachnące maciejki. W skrzynkach na oknach pojawiają się petunie. W miastach kwitnie częsty na terenach ruderalnych krzewiasty bez czarny i drzewiasta robinia akacjowa, ligustr, wilcza jagoda a z roślin zielnych dziurawiec zwyczajny. W lasach dojrzewają poziomki. Kwitną zboża: pszenica zwyczajna, żyto zwyczajne.
Prace w ogrodzie: ukorzeniamy sadzonki częściowo zdrewniałe, siejemy gatunki dwuletnie i byliny.
Lato, pełne lato (30 VI-31 VII)
Początek lata to kwitnienie lipy drobnolistnej. Kończą się truskawki, dojrzewa żyto ozime i zaczynają się żniwa, dojrzewają owoce bzu lekarskiego i jarzębiny. Końcem sierpnia pojawiają się owoce jeżyny, malin jak również wczesnych odmian jabłoni i gruszy. Kwitnie trzcina pospolita tworząc zarośla okalające jeziora szerokim pasem.
Prace w ogrodzie: przerzedzamy zawiązki późnych jabłonek, sadzimy zimowity, zbieramy czereśnie i wczesne śliwki.
Późne lato (31 VII - 5 IX)
W tym czasie dojrzewają owoce wczesnych odmian jabłoni i gruszy. Dojrzewa bez czarny, bez koralowy oraz maliny i jeżyny. Prace w ogrodzie: przestajemy nawozić drzewa i krzewy, sadzimy pustynnik i koronę cesarską.
Wczesna jesień (5 IX - 5 X)
Jej początek do dojrzewanie owoców kasztanowiec, wcześniej jego kwitnienie wskazało nam początek wiosny. Dojrzewają też owoce świdawy i ligustru. W lasach jednocześnie czerwienieją jagody borówki brusznicy, zakwitają wrzosy. Dojrzewają owoce jabłoni , gruszy i śliwy . Początkiem października kwitnie zimowit jesienny. Okres prac polowych jak wykopki ziemniaków i sianie żyta ozimego .
Prace w ogrodzie: sadzimy rośliny cebulowe, przesadzamy byliny i rośliny dwuletnie.
Jesień właściwa (złota jesień) (5 X-31 X)
Początek jesieni wyznacza żółnięcie liści lipy drobnolistnej, klonu zwyczajnego i brzozy brodawkowatej, w miastach kasztanowca. Po ogrodach już prawie nie ma kwiatów. Barwne owoce utrzymują się na niektórych krzewach ozdobnych. Widać więc czerwone owoce jarzębin, berberysów, irgi, czarne dzikich bzów.
Prace w ogrodzie: przesadzamy drzewa z gołym korzeniem, kończymy koszenie trawników.
Późna jesień (31 X- 20 XI)
Przy pechowym roku szybko przechodzimy w ślimaczącą się jesienna szarugę, gdy już całkiem opadną liście lipy drobnolistnej, klonu zwyczajnego. W listopadzie dojrzewają wreszcie cierpkie szyszkojagody jałowca. Na sosnach i świerkach dojrzewa reszta nasion. Pora ta kończy się opadnięciem ostatnich liści buka i nastaniem dłuższych mrozów, kończących wegetację.
Prace w ogrodzie: grabimy i palimy liście, przygotowujemy materiał na zimowe okrycia.
Przedzimek (20 XI-8 XII)
Na drzewach brak liści, ziemia nie jest jeszcze trwale zamarznięta Prace w ogrodzie: ściółkujemy glebę i otulamy rośliny, bielimy drzewa owocowe.
Pełnia zimy (8 XII-20 XII)
Grunt jest trwale zamarznięty, utrzymuje się pokrywa śnieżna. Prace w ogrodzie: przy bardzo dużych mrozach i braku śniegu zwiększamy grubość warstwy ocieplającej.
Spodzimek (20 II-1 III)
Ziemia okresowo rozmarza, nabrzmiewają pąki wierzby.
Prace w ogrodzie: ocieniamy i podlewamy rośliny zimozielone, przycinamy drzewa i krzewy.
|
|
